Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Trudności składające się na dysleksję rozwojową spowodowane są zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych oraz ich integracji. Uwarunkowane jest to nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.

1. Dysleksja – przyczyny

W dysleksji rozwojowej u dzieci o prawidłowym rozwoju mogą wystąpić zaburzenia mowy, koncentracji uwagi i pamięci. Pierwotna przyczyna dysleksji rozwojowej przez wielu badaczy upatrywana jest w zakłóceniach funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.

Nie wyklucza się również roli czynnika genetycznego. Dzieci z nieprawidłowej ciąży, porodu, wykazujące deficyty rozwoju niektórych funkcji psychoruchowych to dzieci tzw. „ryzyka dysleksji”.

Zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych: postrzegania wzrokowego, percepcji słuchowej, motoryki, funkcji językowych, pamięci, lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, mogą mieć wielorakie uwarunkowania.

Do najczęstszych przyczyn dysleksji zaliczamy: dziedziczność oraz zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego (w okresie ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu).

Przyczynami trudności w nauce, a co za tym idzie również dysleksji, mogą też być: brak zdolności wynikający z obniżonego poziomu rozwoju umysłowego dziecka, niedostosowane lub wadliwe metody nauczania, trudna lub zła sytuacja rodzinna i środowiskowa dziecka, wady wzroku, słuchu.

2. Dysleksja – objawy

Objawy mogące świadczyć o dysleksji rozwojowej, to:

• obniżona sprawność ruchowa objawia się tym, że dziecko słabo biega i skacze, ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, ma trudności z uczeniem się jazdy na rowerze, hulajnodze;
• trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, to znaczy: dziecko ma trudności z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, noża;
• trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki, nieprawidłowym układaniem w palcach narzędzia do pisania, trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, np. rysowaniem rombu;
• trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych opisujących stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz-na zewnątrz; wadliwa wymowa, częste przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. „sosa” lub „szosza”), błędy gramatyczne;
• niepokojącym objawem przy dysleksji mogą być także trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie; trudność z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie. Trudność przy dysleksji mogą obejmować także problemy z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi 4-cyfrowe;
• trudności w różnicowaniu głosek podobnych (np. z-s, b-p, k-g, czyli zaburzenia słuchu fonemowego), z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej) oraz manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów (np. trudności z wykonaniem poleceń typu: odszukaj słowa ukryte w nazwie „lewkonia”, wymyśl rym do słowa „kotek”, o czym myślę: SA-….MOCHÓD, -MOLOT).
• trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki według wzoru; trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-n, l-t-ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-b-d)
• objawów dysleksji możemy również zaliczyć opóźnienie rozwoju lateralizacji, to znaczy mimo prób ustalenia ręki dominującej, dziecko nadal jest oburęczne;
• opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, dziecko w tym przypadku ma trudności z określeniem swoich części ciała, gdy określa je terminami: prawe-lewe (np. prawa i lewa ręka, noga itp.); nie umie wskazać kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo).
• trudności w orientacji w czasie, objaw to na przykład trudności z określaniem pory roku, dnia, godziny na zegarze.
• trudności w nauce czytania (np. dziecko czyta bardzo wolno; najczęściej głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy, przekręca wyrazy; nie rozumie przeczytanego tekstu). Przy pierwszych próbach pisania częste pisanie liter i cyfr zwierciadlane oraz odwzorowywanie wyrazów przez zapisywanie ich od strony prawej do lewej.

3. Dysleksja – rodzaje

1. dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma,
2. dysfonia – objawia się niewyraźnym i cichym mówieniem,
3. dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu zadań matematycznych,
4. dysleksja – trudności w płynnym czytaniu, często połączone z trudnościami w pisaniu,
5. dysortografia – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni, mimo znajomości zasad ortografii,
6. hiperdysleksja – trudności w czytaniu ze zrozumieniem.

4. Dysleksja – zaburzenia uczenia się

Termin „zaburzenie” pojawia się w wielu problemach funkcjonowania ludzkiego ciała i umysłu. Zaburzeniem może być fizyczna oraz/lub psychiczna niezdolność człowieka. W przypadku zaburzeń uczenia się możemy mówić o problemach dziecka związanych z przyswajaniem informacji i nabywaniem nowych umiejętności.

Dysleksja jest problemem, który dotyka co dziesiąte dziecko. To zaburzenie związane jest ze specyficznym funkcjonowaniem mózgu młodego człowieka, przez co widzi on otaczający go świat w sposób odmienny od reszty rówieśników. Dysleksja wywołuje poważne problemy z pisaniem i czytaniem u dzieci, przez co mają one trudności z odpowiednim przyswajaniem informacji i kształtowaniem nowych umiejętności.

Bardzo istotna jest diagnoza stanu małego pacjenta. Odpowiednio zdiagnozowany problem pozwala dostosować metody leczenia tak, by zmaksymalizować ich efekty. Zaburzenia te powodują poważne trudności w nauce, przez co mogą wywoływać także problemy psychiczne u młodego człowieka.

Niezdiagnozowane zaburzenia uczenia się mogą być przyczyną nieprzyjemności w szkole oraz trudności z samodzielną nauką. Niskie wyniki, mimo dużego zaangażowania, mogą wpływać na zmniejszenie się motywacji i rezygnację z dalszych starań. Powstający w wyniku zaburzeń uczenia się stres może prowadzić do wycofania się dziecka z aktywności szkolnych, ale także społecznych. Powoduje to zamykanie się dziecka w świecie własnych przeżyć i utratę wiary we własne możliwości.

Jeśli dziecko przejawia trudności w nauce, mimo zaangażowania i starań, warto byłoby zgłosić się na wizytę w poradni zajmującej się diagnozą problemów w uczeniu się. Większość dzieci z dysleksją jest całkowicie wyczerpana na długo przedtem, zanim skończy się dzień szkolny. Większość ich energii jest zużywana na niepotrzebną kompensację.

Zdiagnozowanie zaburzenia i zastosowanie odpowiednich metod pomocy może znacząco wpłynąć na poprawę samopoczucia dziecka, ale także na jego wyniki w szkole.

Helena Wasiluk